จากประสบการณ์แม่เด็กพิการโคราช ขยายความรู้สู่สาธารณะ  (RDG51E0079)

การใช้ประโยชน์เชิงสาธารณะ ด้านคุณภาพชีวิต

เรื่องราวของผู้หญิงคนหนึ่งซึ่งมีความกดดันและความเครียดสะสมจากการดูแลลูกซึ่งมีความพิการจากความผิดปกติทางร่างกายที่รุนแรง ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้ตั้งแต่เกิด  ซึ่งตัวเขาเองได้เลี้ยงลูกคนเดียวตามลำพัง  จนต้องได้เข้ารับคำปรึกษาจากจิตแพทย์ทั้งในเรื่องบำบัดตัวเองและแนวทางในการดูแลลูกพิการ  ปัจจุบันเขาสามารถก้าวข้ามปัญหาอุปสรรคจนสามารถเป็นครูถ่ายทอดองค์ความรู้สู่ผู้ปกครองรายที่กำลังประสบปัญหาเช่นเดียวกันอยู่

เหตุการณ์ดังกล่าวได้เกิดขึ้น  กับผู้หญิง  ที่ชื่อ  วนันต์  สาอุตย์  อายุ  47  ปี  มีลูกสาว  2  คน  คนโต  อายุ  24  ปี  มีสภาพร่างกายพิการตั้งแต่แรกเกิด  ที่ปัจจุบันสามารถช่วยเหลือตนเองในกิจวัตรประจำวันได้  ส่วนคนที่  2  อายุ  18  ปีกำลังศึกษาชั้นปวช.ปีที่ 3 คุณวนันต์แยกทางกับสามีตั้งแต่ตั้งท้องลูกคนที่  2 ทำให้ต้องตกอยู่ในสภาวะ เครียด  ซึมเศร้า  จนทำให้ชีวิตช่วงหนึ่งต้องเข้าพบจิตแพทย์  และสิ่งหนึ่งที่ช่วยให้เขาได้ลุกขึ้นมาต่อสู้อีครั้งหนึ่ง คือการที่เขามีลูกอยู่ข้างหลัง  “ลูกคือดวงใจและดวงตา ยิ่งลูกคนโตพิการ ตนเองว่า ต้องเป็นทั้ง  พ่อและแม่ให้ลูก”

คุณวนันต์ได้ตระเวนหาแหล่งรักษาลูก จนได้พบกับเจ้าหน้ามูลนิธิเพื่อพัฒนาคนพิการ  ได้รับคำบอกกล่าวว่า  ลูกไม่ใช่คนป่วยที่กินยาแล้วหายแต่ลูกของคุณแม่มีความบกพร่องทางร่างกายถ้าได้รับการกระตุ้นกล้ามเนื้อลูกก็จะดีขึ้น  แต่คุณแม่ต้องทำต่อเนื่องและนานมาก ลูกจะสามารถช่วยเหลือตนเองได้  หลังจากได้รับคำแนะนำว่าลูกสามารถที่จะช่วยเหลือตนเองได้  ทำให้เกิดแรงบันดาลใจ  จึงได้นำวิธีการดังกล่าวมาปฏิบัติกับลูก  โดยแบ่งเวลาในช่วงดูทีวีก่อนนอนทุกวัน  ทำกายภาพให้ลูกทุกวัน  วันละ  30  นาที จนลูกสามารถ ชันคอได้  นั่งได้  หลังจากที่ทำให้ลูกตนเองดีขึ้นจึงเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่มที่มูลนิธิเพื่อพัฒนาคนพิการนัดมาเพื่อติดตามผล  ซึ่งพบเพื่อนคนอื่นที่เขาแย่กว่า  จึงร่วมให้คำปรึกษา  ช่วยฟื้นฟูลูกรายอื่นๆ จนได้เป็นรุ่นพี่ในกลุ่มเพราะมีประสบการณ์ในการดูแล  จนได้ตั้งเป็นศูนย์เรียนรู้ผู้ปกครองเด็กพิการในชุมชน  โดยมีหลักสูตรที่นำประสบการณ์มาใช้  อยู่  5  หลักสูตร  คือ ทัศนคติในการเลี้ยงลูกพิการ  การจัดอาหารสำหรับลูกพิการ  การปฐมพยาบาลเบื้องต้น  การจัดสิ่งแวดล้อมภายในบ้าน  การใช้วัสดุอุปกรณ์ประดิษฐ์ จากภูมิปัญญาท้องถิ่นในการเสริมการฟื้นฟูสมรรถภาพของเด็กพิการ  โดยมีผู้ปกครองร่วมกันทดลองจำนวน  12 คน   จากเหตุการณ์ดังกล่าวผู้ปกครองจำนวน  12 คนที่มาเรียนรู้กับ  วนันต์ ต้องการที่ทราบผลว่าถ้าทำตามประสบการณ์ของ วนันต์  ทำให้ลูกดีขึ้นจริงไหม  จึงได้ใช้กระบวนการศึกษาตนเอง  ผ่านงานวิจัยเพื่อท้องถิ่น ชื่อโครงการ “ศึกษารูปแบบการสร้างสุขภาพแบบองค์รวมกลุ่มผู้ปกครองเด็กพิการ  กรณีศึกษา  ศูนย์การเรียนรู้ผู้ปกครองเด็กพิการในชุมชน  บ้านหนองไผ่งาม  ตำบลห้วยยาง  อำเภอบัวใหญ่  จังหวัดนครราชสีมา” โดย  นางวนันท์  สาอุตย์  เป็นหัวหน้าโครงการ

จากการใช้งานวิจัยเพื่อท้องถิ่นในการทดลองค้นพบว่า  การให้ผู้ปกครองสอนผู้ปกครองสามารถทำให้ผู้ปกครองคนพิการมีทัศนคติที่ดีขึ้น สามารถมีความพร้อมที่จะไปช่วยเหลือลูกพิการได้อย่างดี เช่น  มีองค์ความรู้ที่เห็นจาก  วนันต์  สามารถทำกายภาพได้  สามารทำอาหารเองได้ สามารถจัดทำกายอุปกรณ์จากภูมิปัญญาท้องถิ่นได้ หากทำไม่ได้ผู้ปกครองคนอื่นๆ ก็มาช่วยเหลือกันได้ สามารถเช็ดตัวเวลาเป็นไข้ได้  และมีความเข้าใจว่าการใช้หลักสูตรทั้ง 5 เรื่อง  และ สิ่งที่สำคัญทำให้ผู้ปกครองทราบว่าผู้ปกครองต้องเป็นผู้ปฏิบัติหลัก ไม่ใช่หน้าที่ของเจ้าหน้าสาธารณสุข  หรืออาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน  และอาหารก็เป็นเรื่องสำคัญที่ทำให้สุขภาพกายของเด็กพิการ ที่ทำให้เด็กพิการร่างกายแข็งแรง ครอบครัวและบ้านเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดที่เด็กพิการต้องการที่จะใช้ชีวิตอย่างมีความสุข ทำให้สุขภาพจิตใจของเด็กพิการดี ซึ่งสิ่งเหล่านี้สะท้อนผ่านประสบการณ์  ของวนันต์ สามารถพัฒนาเป็นแนวทางในการสร้างสุขภาพองค์ของเด็กพิการได้เป็นอย่างดี

จากประสบการณ์ดังกล่าวหลังจากโครงการวิจัยจบลงได้จัดพิมพ์เผยแพร่ประสบการคู่มือการเลี้ยงดูเด็กสมองพิการและเด็กปัญญาอ่อนฉบับชาวบ้านจำนวน  500  เล่ม  และได้จัดเวทีนำเสนอประสบการณ์วิจัยในระดับจังหวัดนครราชสีมาให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  กลุ่มชมรมคนพิการจำนวน  200 คน  โดยได้รับงบประมาณจากสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเขต  9 สาขาเขตพื้นที่จังหวัดนครราชสีมา จำนวน  150,000  บาท  ในการจัดเวที  และได้รับเชิญในการนำเสนอผลงานสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครราชสีมาจัดประกวดนวัตกรรมจนได้รับรางวัลชนะเลิศในการจัดให้บริการร่วมกับโรงพยาบาลบัวใหญ่  แม้โครงการวิจัยเรื่องนี้จะสิ้นสุดลงแล้วความรู้ที่ได้ยังกลายเป็นแนวทางในการเลี้ยงลูกพิการที่กลายเป็นต้นแบบให้กับผู้ปกครองรายอื่นที่ประสบปัญหาเช่นเดียวกัน ที่ขยายผลไปทั่วจังหวัดนครราชสีมา

พัชราภรณ์  ชนภัณฑารักษ์

ผู้ประสานงานศูนย์งานวิจัยเพื่อท้องถิ่นชุดพัฒนาคนพิการโคราช